ශ්‍රී ලාංකේය සංස්කෘතිය යනු වසර දහස් ගණනක් පැරණි, ගැඹුරු ඉතිහාසයකින් සහ විචිත්‍රවත් සම්ප්‍රදායන්ගෙන් පෝෂණය වූ අනර්ඝ උරුමයකි. අපගේ ජාතික අනන්‍යතාවය ගොඩනැගීමේදී මෙම සංස්කෘතිකාංග අතරින් “චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර” වලට හිමිවන්නේ සුවිශේෂී ස්ථානයකි. උපතේ සිට මරණය දක්වාත්, එදිනෙදා ජීවිතයේ සිට විශේෂ අවස්ථා දක්වාත් බැඳී පවතින මෙම සිරිත් විරිත්, හුදෙක් ක්‍රියාවන් පමණක් නොව, ඒවා තුළ ගැඹුරු අර්ථයක්, දර්ශනයක් සහ සමාජීය බැඳීමක් ගැබ්ව පවතී. මෙම ලිපියෙන් අප උත්සාහ කරන්නේ අපේ සංස්කෘතියේ ඇති එවැනි වටිනා චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර කිහිපයක් සහ ඒවායේ ඓතිහාසික පසුබිම දෙස කෙටි බැල්මක් හෙළීමටයි.
1. අලුත් අවුරුදු චාරිත්‍ර – කෘෂිකාර්මික දිවිපෙවෙතේ ප්‍රතිබිම්බය
සිංහල හා දෙමළ අලුත් අවුරුද්ද යනු ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගේ ප්‍රධානතම සංස්කෘතික උළෙලයි. මෙහිදී සිදුකෙරෙන චාරිත්‍ර සියල්ලම පාහේ නැකත් දින දර්ශනයට (නක්ෂත්‍රයට) අනුව සිදුවේ.
- ඉතිහාසය: මෙහි මූලාරම්භය අපගේ පැරණි කෘෂිකාර්මික සමාජය හා සූර්ය වන්දනාව දක්වා දිව යයි. සූර්යයා මීන රාශියෙන් මේෂ රාශියට සංක්‍රමණය වීම, එනම් අස්වනු නෙළා අවසන් වී නව වසරක් ආරම්භ වීම මෙහිදී සමරනු ලබයි.
- ප්‍රධාන චාරිත්‍ර:
- නොනගතය (පුණ්‍ය කාලය): පරණ අවුරුද්ද අවසන් වී අලුත් අවුරුද්ද උදාවන තෙක් ඇති කාලයයි. මෙම කාලය තුළ සියලු වැඩ අත්හැර ආගමික වතාවත්වල නිරත වීම සිරිතයි. මෙය සමාජයේ කාර්යබහුල ජීවිතයට කෙටි විරාමයක් ලබා දීමකි.
- ලිප ගිනි මෙලවීම සහ ආහාර පිසීම: නව වසරේ එකම නැකතට, එකම දිශාව බලා මුළු රටම ලිප ගිනි දල්වා කිරි උතුරුවා, කිරිබතක් පිළියෙළ කිරීම තුළින් සමෘද්ධිය සහ එකමුතුකම සංකේතවත් කරයි.
- වැඩ ඇල්ලීම, ගනුදෙනු කිරීම හා ආහාර අනුභවය: නැකතට ආහාර අනුභව කිරීමට පෙර, ළිඳ සමඟ “ගනුදෙනු කිරීම” (ජලයට ස්තූති කිරීමක් ලෙස) සහ තමාගේ ප්‍රධාන ජීවනෝපාය හා සම්බන්ධ “වැඩ ඇල්ලීම” (උදා: ගොවියෙකු නම් පොළොවට කෙටීම) සිදු කරයි.
- හිසතෙල් ගෑම: පන්සලේ නායක ස්වාමීන් වහන්සේ හෝ නිවසේ වැඩිහිටියෙකු විසින් නානු සහ ඖෂධීය තෙල් ගල්වා ආශිර්වාද කිරීම මෙහිදී සිදුවේ. මෙය නිරෝගී සුවය ප්‍රාර්ථනා කිරීමකි.
- වැඩිහිටියන්ට වැඳීම: බුලත් හුරුල්ලක් දී දෙමාපියන් සහ වැඩිහිටියන් වැඳ ආශිර්වාද ලබා ගැනීම නව වසරේ ප්‍රධානතම අංගයකි. මෙය පවුල් සබඳතා ශක්තිමත් කරයි.
2. ජීවන චක්‍රයේ සුවිශේෂී චාරිත්‍ර
මිනිස් ජීවිතයේ එක් එක් සංධිස්ථාන හා බැඳුණු චාරිත්‍ර රැසක් අපේ සංස්කෘතියේ ඇත.
- ඉඳුල් කට ගෑම: දරුවෙකුට ප්‍රථම වරට බත් කටක් කැවීම මෙමගින් සිදුවේ. සාමාන්‍යයෙන් රන් කිරි කට ගෑමෙන් පසු, සුබ නැකතකින්, ගුණවත් වැඩිහිටියෙකු අතින් මෙය සිදු කරන්නේ දරුවාට යහපත් අනාගතයක් ප්‍රාර්ථනා කරමිනි.
- අකුරු කියවීම: දරුවෙකුට ප්‍රථම වරට අකුරු ලෝකයට දොර විවර කිරීමයි. මෙයද සුබ නැකතකට, විහාරස්ථානයකදී හෝ ගුරුවරයෙකු ලවා සිදු කරන්නේ දරුවාගේ අනාගත අධ්‍යාපනය සාර්ථක වීමටයි.
- කොටහළු මංගල්‍යය (වැඩිවිය පැමිණීම): දැරියක් තරුණ වියට පා තැබීම සැමරීමයි. මෙහිදී නැකත් අනුව දැරිය නිවස තුළ වෙන් කර තැබීම, නැකතට ස්නානය කරවීම (දිය නැමීම), සහ පසුව නෑදෑ හිතමිතුරන් සමඟ උත්සවයක් පැවැත්වීම සිදු කරයි. මෙය ඇය සමාජයේ නව භූමිකාවකට (කාන්තාවක් ලෙස) සූදානම් බව සංකේතවත් කරයි.
- පෝරුව චාරිත්‍ර (විවාහය): ශ්‍රී ලාංකේය විවාහ මංගල්‍යයේ කේන්ද්‍රස්ථානය ‘පෝරුව’ යි. මෙහි ඉතිහාසය බුදු දහම පැමිණීමටත් පෙර සිට පැවත එන්නක් ලෙස සැලකේ. පෝරුව මතදී සිදු කෙරෙන බුලත් දීම, මුදු පැළඳවීම, පිරුවට හුවමාරුව, සහ කුඩා ඇඟිලි පිරිත් නූලකින් බැඳ පිරිත් පැන් ඉසීම වැනි චාරිත්‍ර මගින් දෙදෙනාගේ බැඳීම ස්ථිර කර, දෙපාර්ශ්වයේ වැඩිහිටියන්ට ගරු කර, නව ජීවිතයට ආශිර්වාද ලබා ගනී.
3. ආගන්තුක සත්කාරය සහ ගෞරව කිරීම
ශ්‍රී ලාංකිකයන් ආගන්තුක සත්කාරයට ලෝක ප්‍රසිද්ධියක් උසුලයි. නිවසට පැමිණෙන ඕනෑම අමුත්තෙකු “බුලත් හුරුල්ලක්” දී පිළිගැනීම (වර්තමානයේ මෙය අඩු වුවද) සහ තේ කෝප්පයකින් හෝ සංග්‍රහ කිරීම අපගේ සිරිතයි.
එමෙන්ම, ගමනක් බිමනක් යන විට, විභාගයකට යන විට, හෝ විශේෂ අවස්ථාවකදී දෙමාපියන් සහ වැඩිහිටියන් වැඳ නමස්කාර කර ආශිර්වාද ලබා ගැනීම අපගේ සංස්කෘතියේ මුල් බැසගත් චාරිත්‍රයකි. මෙය ගෞරවය, කෘතවේදීත්වය සහ යටහත් පහත්කම පෙන්වන උතුම් ක්‍රියාවකි.
4. බුදු දහම සහ කෘෂිකර්මය හා බැඳුණු සිරිත්
අපගේ බොහෝ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර බුදු දහම සහ අපගේ මූලික ජීවනෝපාය වූ කෘෂිකර්මය වටා ගොඩනැගී ඇත.
- අලුත් සහල් මංගල්‍යය: අස්වැන්න නෙළා ගත් පසු, ඉන් කොටසක් (අලුත් සහල්) බුදුරජාණන් වහන්සේට සහ දේවාලවලට පූජා කිරීම මෙමගින් සිදුවේ. ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ සහ අනුරාධපුර ශ්‍රී මහා බෝධියේ පැවැත්වෙන අලුත් සහල් මංගල්‍යය මීට ප්‍රධාන උදාහරණ වේ. මෙය සොබාදහමට සහ තමන් ඇදහූ ආගමට කෘතගුණ සැලකීමකි.
- වප් මඟුල: රජුගේ ප්‍රධානත්වයෙන් (අතීතයේ) සිදු කෙරෙන වප් පසළොස්වක පෝයට ආසන්නව සිදුකරන චාරිත්‍රානුකූලව කුඹුරු කෙටීමේ ආරම්භයයි.
- දානය දීම (අවමංගල්‍ය): යමෙකු මිය ගිය විට, දේහයට පිරිසක් පැමිණ අවසන් ගෞරව දැක්වීම, පංසකූලය දීම, සහ ඉන්පසු දින 7, මාස 3, සහ වසරක් පිරෙන විට මියගිය තැනැත්තාට පින් අනුමෝදන් කිරීම සඳහා ‘දානය’ දීම බෞද්ධ සංස්කෘතියේ ප්‍රධාන අංගයකි. මෙය ශෝකය කළමනාකරණය කර ගැනීමටත්, මියගිය අය සිහිපත් කිරීමටත් ඇති ක්‍රමයකි.
අපේ සංස්කෘතියේ ඇති මෙම චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර හුදෙක් අතීතයේ සිට පැවත එන හිස් ක්‍රියාවන් නොවේ. ඒවා අපගේ මුතුන් මිත්තන්ගේ අත්දැකීම්, වටිනාකම්, සමාජ බැඳීම් සහ ලෝකය දකින ආකාරය පිළිබිඹු කරන කැඩපතකි. කාලයත් සමඟ සමහර චාරිත්‍රවල ස්වරූපය වෙනස් වුවද, ඒවායේ හරය (එකමුතුකම, ගෞරවය, කෘතවේදීත්වය, සහජීවනය) තවමත් වලංගුය.
sakwala.lk පාඨක ඔබත්, අපගේ මෙම අනර්ඝ උරුමය හඳුනා ගැනීම, ඒවායේ අර්ථය තරුණ පරම්පරාවට කියා දීම සහ හැකි තාක් දුරට ඒවා රැකගෙන අනාගතයට දායාද කිරීම අප සැමගේ වගකීමකි. මන්දයත්, සංස්කෘතියක් නොමැති ජාතියක් යනු මුල් නොමැති ගසක් වැනි බැවිනි.
