අපි අලින්ව දකින්නේ වනාන්තරය හරහා සෙමින් ගමන් කරන විට, ගංගාවල ස්නානය කරන විට, හෝ සශ්‍රීක ගහකොළ අනුභව කරන විටයි. නමුත් රාත්‍රිය උදා වූ විට කුමක් සිදුවේදැයි ඔබ කවදා හෝ සිතුවාද? අලි ඇතුන් නිදාගන්නේ කෙසේද?
මෙතරම් දැවැන්ත සහ බුද්ධිමත් ජීවීන් සඳහා, නින්ද යනු දුර්ලභ මෙන්ම අතිශයින් විශේෂ දෙයකි. ආසියාවේ විශාලතම ගොඩබිම ක්ෂීරපායින් වන ශ්‍රී ලංකාවේ අලි ඇතුන් වනයේ විවේක ගන්නා, නැවත ශක්තිය ලබන (recharge) සහ සමහරවිට සිහින දකින ආකාරය sakwala.lk හරහා අපි ගවේෂණය කරමු.
💤 1. අලින් ඔබ සිතනවාට වඩා අඩුවෙන් නිදා ගනී
මිනිසුන් මෙන් නොව, අලි ඇතුන් විවේක ගැනීම සඳහා දිගු වේලාවක් ගත නොකරයි.
- කෙටි කාලය: වනගත අලින් දිනකට නිදාගන්නේ සාමාන්‍යයෙන් පැය 2ත් 4ත් අතර කාලයක් පමණි.
- කෙටි නින්ද (Short Naps): ඔවුන් එක දිගට පැය ගණනක් නිදා ගන්නවා වෙනුවට, දවස පුරා කෙටි නින්දවල් කිහිපයක් ලබා ගනී.
- අවදියෙන් සිටීම: විශේෂයෙන් වනයේදී, ඔවුන් නිරන්තරයෙන් අවදියෙන් සිටිය යුතු නිසා, බොහෝ විට හිටගෙනම නිදා ගනී.
- මින්නේරිය, උඩවලව සහ වස්ගමුව වැනි ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික වනෝද්‍යානවල පර්යේෂකයන් නිරීක්ෂණය කර ඇත්තේ, අලුයම වීමට පෙර රංචු කෙටි වේලාවක් විවේක ගන්නා බවයි. නමුත් අලි පැටවුන් බොහෝ විට තම මව්වරුන්ගේ ආරක්ෂාව යටතේ බිම වැතිර නිදා ගනී.
🐘 2. හිටගෙන ද? වැතිරී ද? — අලියාගේ නිදාගැනීමේ ඉරියව්ව
අලින් ඔවුන්ගේ විශාල ප්‍රමාණයට ප්‍රසිද්ධ නමුත්, එම ප්‍රමාණය නිසාම බිම වැතිරීම ඔවුන්ට තරමක් අපහසු කාර්යයකි.
හිටගෙන නින්ද (Standing Sleep): වැඩිහිටි අලින් බොහෝ විට හිටගෙන සිටියදීම කෙටි නින්දක් ලබයි. ඔවුන්ගේ බලවත් පාදවලට, සිරුර කඩා නොවැටී සිටීමට හැකිවන සේ ‘lock’ කර ගැනීමේ (සන්ධි අගුළු දැමීමේ) විශේෂ හැකියාවක් ඇත.
වැතිරී නින්ද (Lying Sleep): ඔවුන්ට සම්පූර්ණයෙන්ම ආරක්ෂිත යැයි හැඟෙන විට — විශේෂයෙන් තම රංචුව මැද සිටින විට — අලින් ගැඹුරු නින්දක් සඳහා බිම වැතිරෙනු ඇත.
ශ්‍රී ලංකාවේ ආරක්ෂිත වනෝද්‍යාන තුළ, මිනිසුන්ගෙන් හෝ වෙනත් තර්ජන වලින් තමන්ට අනතුරක් නැතැයි හැඟෙන විට, ඔවුන් බිම වැතිරී විවේක ගැනීමට වැඩි ඉඩක් ඇත.
🌙 3. අලින් මෙතරම් අඩුවෙන් නිදා ගන්නේ ඇයි?
අලින්ගේ මෙම අවම නින්ද ඔවුන්ගේ පැවැත්මේ උපාය මාර්ගයකි (survival strategy).
- ආහාර අවශ්‍යතාවය: දිනකට කිලෝග්‍රෑම් 150කට අධික වෘක්ෂලතා ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වන නිසා, ඔවුන් දවසේ වැඩි කාලයක් (සහ රාත්‍රියේ) ආහාර සෙවීම සඳහා ගත කරයි.
- ආරක්ෂාව: නිරන්තරයෙන් අවදියෙන් සිටීම සහ චලනය වීම, රංචුවේ (විශේෂයෙන් පැටවුන්ගේ) ආරක්ෂාව සහතික කරයි.
- මොළයේ අනුවර්තනය: සත්ව ලෝකයේ විශාලතම මොළයක් ඇති ඔවුන්ට, මෙම අවම විවේක කාලයෙන් වුවද කාර්යක්ෂමව ක්‍රියාත්මක වීමේ හැකියාව, පරිණාමීය අනුවර්තනයක් ලෙස සැලකේ.
🌏 4. ශ්‍රී ලංකාවේ වනාන්තර තුළ අලින්ගේ නින්ද
ආසියානු අලියාගේ උප විශේෂයක් වන ශ්‍රී ලංකාවේ අලියා (Elephas maximus maximus), දූපතේ පරිසරය සහ මිනිසුන් සමඟ ඇති අන්තර්ක්‍රියා හේතුවෙන් අද්විතීය නින්දේ හැසිරීම් පෙන්වයි.
- වියළි කලාපයේ (Dry Zone): හම්බන්තොට, මින්නේරිය හෝ ගල් ඔය වැනි ප්‍රදේශවල, අලින් බොහෝ විට දිවා කාලයේ උණුසුම මඟහැරීමට ජල මූලාශ්‍ර අසල සෙවණ සහිත ඝන වනාන්තරවල විවේක ගනී.
- තෙත් කලාපයේ (Wet Zone): සිංහරාජය වැනි ප්‍රදේශවල සිටින කුඩා අලි ගහනය, අධික උණුසුම සහ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් මඟ හැරීම සඳහා රාත්‍රී කාලයේදී වඩාත් ක්‍රියාශීලීව සිටීමට නැඹුරු වේ.
🧠 5. අලි ඇතුන් සිහින දකිනවාද?
මෙය ඉතා සිත්ගන්නා සුළු කරුණකි. විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කරන්නේ අලින් ද REM නින්ද (Rapid Eye Movement – සිහින දැකීම හා සම්බන්ධ මොළයේ ක්‍රියාකාරී අදියර) අත්විඳින බවයි.
නමුත්, එය සිදුවන්නේ ඔවුන් බිම වැතිරී සිටින දුර්ලභ ගැඹුරු නින්දේදී පමණි. මෙයින් අදහස් විය හැක්කේ, මිනිසුන් වන අප මෙන්ම, අලින් ද ඔවුන්ගේ රංචුව, සැරිසැරූ වනාන්තර හෝ ස්නානය කළ ගංගා ගැන සිහින දකිනවා විය හැකි බවයි.
🌺 6. ශ්‍රී ලංකාවේ යෝධයන්ගේ නින්ද සුරැකීම
අවාසනාවකට, ශ්‍රී ලංකාවේ උග්‍රව පවතින අලි-මිනිස් ගැටුම සහ වාසස්ථාන අහිමි වීම, වනගත අලින්ට සාමකාමීව විවේක ගැනීම අතිශයින් දුෂ්කර කර ඇත. මිනිස් ජනාවාසවලින් නැගෙන ශබ්දය, කෘෂිකාර්මික බිම් පුළුල් කිරීම සහ කෘත්‍රිම ආලෝකය ඔවුන්ගේ ස්වභාවික නින්දේ රටාවන්ට බාධා කරයි.
වනජීවී කොරිඩෝ (Wildlife Corridors) නිර්මාණය කිරීම, ආරක්ෂිත කලාප (Protected Zones) පවත්වාගෙන යාම සහ ප්‍රජා දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන්, මෙම අලින්ට ආරක්ෂිතව විවේක ගැනීමට සහ සාමකාමීව ජීවත් වීමට හැකි පරිසරයක් සහතික කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වේ.
💚 සුරැකීම වටිනා විවේකයක්
අලින් අනෙකුත් ජීවීන්ට වඩා අඩුවෙන් නිදා ගත්තද, ඔවුන්ගේ එම දුර්ලභ විවේක කාලය ඔවුන්ගේ පැවැත්මට ඉතා වැදගත් වේ. සඳ එළිය යටතේ ඔවුන් ලබන සෑම කෙටි නින්දක්ම, ඔවුන්ගේ රංචුව, වනාන්තරය සහ අවට ලෝකය කෙරෙහි තබන විශ්වාසයේ ලකුණකි.
අලි ඇතුන් නිදාගන්නා ආකාරය තේරුම් ගැනීම, මෙම සුන්දර යෝධයන්ට නොනැසී පැවතීමට පමණක් නොව, සැබවින්ම ජීවත් වීමට සහ විවේක ගැනීමට හැකි වන පරිදි ඔවුන්ගේ වාසස්ථාන ආරක්ෂා කිරීමේ වැදගත්කම අපට පෙන්වා දෙයි.
